Klimaat || Wijs

Bronnen & initiatieven op een rij

Categorie: Educatie (page 1 of 2)

Natuurlijk – Terlouw

Met natuurlijke precisie deelt Jan Terlouw zijn opgedane kennis over de aarde en natuur in zijn boekenweekessay Natuurlijk (2018). Een persoonlijk verhaal doorspekt met interessante weetjes maakt zijn enthousiasme en verwondering over de natuur en biodiversiteit duidelijk.

Wat kunnen we meer dan met hem meelezen en beseffen hoe bijzonder onze leefomgeving en de aarde als geheel eigenlijk is. Zeker in de huidige discussies omtrent biodiversiteit, klimaatverandering en bijvoorbeeld de stikstofaanpak is ook dit boek actueel. Leer bijvoorbeeld over het klimaat, het huidige interglaciaal, dat we 11.700 jaar geleden zijn binnengetreden.

We zijn er maar net

Maar ook leert Terlouw ons over het ontstaan van de aarde, 4,5 miljard jaar geleden, en dat we als mens met onze huidige technologie maar een laatste honderdste van een seconde oud zijn als je een uur neemt voor de gehele aardse geschiedenis.

‘We zijn er net.’

p. 21, TerLouw, 2018.

Waar zijn staan we dan nu op het gebied van klimaat en duurzaamheid en onze technologische vooruitgang?

Misschien helpt het ons dat te beseffen. Terlouw weet in ieder geval de feiten mooi en helder te schetsen, zodat ze gemakkelijk blijven hangen. Bij mij in ieder geval als klimaatschrijver en deze feiten wakkeren zelfs mijn bewustzijn aan voor een meer holistische kijk. Of wellicht door het presenteren van de kale cijfers omlijst met simplistische voorbeelden.

Energie en Klimaat

Over energie en klimaat is Terlouw duidelijk en realistisch. Met zijn natuurkundige achtergrond beschrijft hij het leven op aarde als energiekringloop. Energie krijgen we van de zon. We zijn alleen vergeten de zon-nu te gebruiken in plaats van de zon-vroeger, zoals hij het zo mooi noemt:

‘We moeten de energie van de zon-nu en niet die van de zon-vroeger gebruiken.’

‘De zon straalt in een uur een hoeveelheid energie naar de aarde waar de hele mensheid een jaar genoeg aan zou hebben.’

p.41 & 42

Ook over het IPCC geeft hij een korte verhandeling. Met een korte uitleg over wat er in de loop der jaren is gebeurd op het vlak van de klimaatwetenschap en conferenties. Voor een kenner wellicht bekend, maar een korte uiteenzetting doet soms nog altijd wonderen, vooral om er met een frisse blik naar te kijken. Het aandeel van het Parijse klimaatakkoord en president Trump laat hij daarbij niet ongemoeid.

Biodiversiteit

Ook zijn natuurkundige blik laat hij schijnen over het tropisch regenwoud. Biodiversiteit beschreven aan de hand van systemen en processen. Het systeem van energie en kringlopen. Hij noemt het regenwoud een circulaire economie.

‘Kijk eens hoe volmaakt een tropisch regenwoud functioneert. Het is een uitgestrekt, samenhangend gebied, met planten en dieren, micro-organismen en waterbewegingen… Alles wordt hergebruikt. Niets gaat verloren. Een oerwoud houdt zichzelf in stand.’

p.37 & 38.

Het natuurlijk systeem houdt zichzelf dus in stand, mits er energie wordt toegevoegd, door de zon. En mits de mens niet teveel ingrijpt in het natuurlijk systeem. Het trieste is alleen dat we dit al een geruime tijd wel doen. Met ons menselijk handelen doorbreken we natuurlijke systemen.

‘We zijn de aarde aan het verwoesten, er is een zeer ernstige ontwikkeling voor planten, dieren en mensen gaande.’

p.14, Terlouw

Veilige aarde

Maar om af te sluiten met een iets positievere kijk. De wereld van vandaag is veiliger dan ooit, volgens Terlouw. Dus laten we de natuur, die wij zo hard nodig hebben en waar we onderdeel van uitmaken, goed verzorgen. Laten we inzien dat de grootste bedreiging die is, in dat wat wij de natuur aandoen. Als we ons dat beseffen (en er iets aan doen uiteraard) komt het goed, volgens Jan Terlouw.

Bronnen:

Natuurlijk – boekenweekarchief (Stichting CPNB)

Natuurlijk (Trouw recensie)

Het Hebzuchtgas – klimaatboek Terlouw (Klimaatwijs – 9 april 2018)

© 2019 GeoSpatie

Klimaat Kwartet

Vind je klimaat saai of moeilijk…? Speel eens het Klimaat Kennis Kwartet van Nanda Verbeek en misschien kijk je daarna heel anders naar alles wat met klimaat of duurzaamheid te maken heeft. Met dit kwartet kun je spelenderwijs leren over wat je zelf kunt doen, wat je school of je ouders kunnen doen of wat er bijvoorbeeld mis is met de aarde. Negen kwartetten vertellen een verhaal.

Na het spelen…

De website van het kwartet geeft nog meer informatie en leuke weetjes voor als je nieuwsgierig bent geworden door het spel. Weet jij bijvoorbeeld hoeveel auto’s Nederland heeft? Of welke duurzame dag het vandaag is..? Op klimaatkwartet.nl staat namelijk een Duurzame Dagen Kalender om te ontdekken dat er bijna elke dag iets speciaals te doen valt voor het klimaat of onze aarde.

Website Klimaat Kwartet

Duurzame Dagen Kalender


© 2019 GeoSpatie

Eerste Hulp Bij Klimaatverandering

In vijf stappen naar een bloeiende toekomst, voor jou én de planeet. Eerste Hulp Bij Klimaatverandering (EHBKV), het klimaatstripboek van Anabella Meijer, helpt je in eerste instantie bewust te worden van alledaagse gebeurtenissen, emoties en gedragingen rondom klimaatverandering.

Deze klimaatmaterie is niet zo ongewoon en moeilijk als ze lijkt, maar daar heb je wel sterk beeldmateriaal voor nodig met een flinke dosis humor, zoals Anabella heeft bewerkstelligd. Anders blijft klimaatverandering voor veel mensen een lastig en complex onderwerp.

Voor veel mensen is denken in abstracties onnatuurlijk en zelfs erg moeilijk. Klimaatverandering is bij uitstek een abstract concept.  Concreet taalgebruik maakt daarom gebruik van voorbeelden die dicht bij het leven van mensen staan. Klimaatverandering is abstract, maar dijkdoorbraak is concreet.

EHBKV, p.79

Van koud naar warm, of heet?

De vijf stappen in het boek lopen van koud naar warm of misschien wel heet: ‘Van koud naar warm. Van weten via voelen, willen en kunnen, zodat doen een eitje wordt (p.16).’ Ofwel van harde wetenschap (de werking van het klimaatsysteem) naar zachte wetenschap (over de menselijke geest zoals communicatie, marketing en psychologie), van herkenbare beeldverhalen naar inspirerende vooruitzichten om te komen tot daden voor je eigen inzet.

‘Van koud naar warm. Van weten via voelen, willen en kunnen, zodat doen een eitje wordt.’

EHBKV, p.16

Emotioneel klimaat

Dit rijk geïllustreerde zelfhulpboek is volgens de makers gegarandeerd schuldgevoel vrij, maar los van emoties blijven kan niet. Werp alleen al een blik op de uitdrukkingen van alle stripfiguren uit het boek en je ziet hoe emotioneel we allemaal kunnen zijn als het om klimaatonderwerpen gaat.

Als de dood voor klimaatverandering

‘Niemand bracht uit zichzelf klimaatverandering ter sprake, tenzij aan- gespoord [red.: rond de jaren ’60]. En dan komen de horrorverhalen. Maar wel vanaf een comfortabele positie: ‘Ik denk dat mijn overkleinkinderen er pas mee te maken krijgen’.  Volgens onderzoek van Bruce Tonn van de universiteit van Tennessee hebben mensen geen beeld meer van de toekomst. Een idee van de wereld over 20 jaar is er nog wel, daarna gaat het beeld op zwart. Er ligt een diep pessimisme onder.’

EHBKV, p.105

Van vliegschuldgevoelens tot romantische vlinders (vluchtgedrag, p.142 en dating, p.160), je kan het zo gek niet bedenken of het heeft met onze planeet, wij mensen of het klimaat te maken. Bijna alles is terug te voeren op klimaatverandering, meer dan wij veelal denken of voelen.

Superheld

Maar nog mooier, met dit eerste hulp ‘stappenplan’ kun je een sexy klimaatheld worden. Iedereen heeft namelijk zijn eigen superkracht (superpower) en kan die inzetten, ook als het gaat om gedragingen omtrent klimaatverandering. Vind dus je eigen pad op een positieve humoristische manier met behulp van dit boek.

Word een sexy klimaatheld, niet omdat het moet, maar omdat jij het wilt!

Welke sexy superheld wil jij worden? Neem misschien eerst een kijkje bij de verschillende klimaattypetjes of lees het allemaal hier:

EHBKV website

EHBKV boek pdf

Over Anabella Meijer (auteur) – Iedereen heeft een verhaal. Dit is het mijne…

In de media (enkele recensies en een radiofragment)

Spijkers met Koppen – Radio 2 fragment (Anabella Meijer en Aral Voskamp)

‘Hell does not sell’ over al dan niet gebruiken van alarmerende frames (Trouw- 13 jan)

Andere klimaatboeken

De Klimaatjes

Palmen op de Noordpool

 

© 2019 GeoSpatie

Brrr – Een zeeverhaal

Interesse voor de wereld om ons heen begint in onze jeugd. In Brrr een zeeverhaal nemen Lucienne Tomesen en Guy Renardeau ons mee naar de wereld van de zee.

Het verhaal vol liedjes en gedichten spreekt tot de verbeelding, is fantasierijk en verwoordt basale vragen als:

Mama, weet jij waar het water vandaan is?

p.24 –  Brrr, een zeeverhaal

Klimaatverandering of zeespiegelstijging komt niet direct aan bod in dit boek, maar interesse voor de zee kan niet vroeg genoeg beginnen. Verwondering over onderwerpen als zeespiegelstijging of plastic soep volgen later vanzelf.

‘Morgen is er weer een dag.

Ik wil niet naar huis.

Maar de zee is er morgen ook nog, lieverd.

En overmorgen. En de volgende week…

De zee is er altijd.

Altijd?

Ja. Voor altijd.’

p.36 – Brrr, een zeeverhaal

Plastic Soep en Out to Sea

Momenteel kan je in Arnhem de tentoonstelling Out to Sea The Garbage Project bezoeken. Deze tentoonstelling is een onderdeel van Arnhem Plasticvrij het initiatief van de gemeente Arnhem, de Groene Vos en Rozet om burgers en bedrijven bewust te maken van de problematiek van plastic.

Tentoonstelling Out to Sea

De Klimaatjes – Plastic Soep

De Klimaatjes (dd 31 mei 2018)

Zeespiegelstijging (Rapportage onderzoek Deltares – sept. 2018)

Plastic werkstuk en spreekbeurten info

 

© 2019 GeoSpatie

Palmen op de Noordpool

Ooit stonden er palmen op de Noordpool… zo begint het nieuwe kinderboek over klimaatverandering van schrijver Marc ter Horst en illustrator Wendy Panders. Met dit rijk geïllustreerde boek nemen zij ons mee in ‘het grote verhaal van klimaatverandering’ en beginnen bij de geschiedenis van de aarde, toen er inderdaad nog palmen op de Noordpool groeiden.

Van de vroege geschiedenis van het klimaat, via ijstijden en mammoeten komen we bij onderzoek, gevolgen en oorzaken van klimaatverandering. Ook een doorkijkje naar de toekomst, energie en de discussies omtrent dit heikele onderwerp blijven niet onbespraakt. Met rake taal weet Marc ter Horst de lezer mee te nemen in verhalen en anekdotes die tot de verbeelding spreken. Wendy vult dit treffend aan met toepasselijke afbeeldingen. Nergens eerder is het complete verhaal zo compact en helder verteld.

Wetenschappers in beeld – Wendy Panders

Klimaatverandering krijgt een gezicht

Wendy en Marc geven klimaatverandering een gezicht. Nergens eerder heb ik zoveel relevante afbeeldingen over dit onderwerp bij elkaar gezien, compleet met onderbouwende teksten en humor. Los van de welbekende plaatjes die wij al snel associëren met klimaatverandering, zoals ijsberen, pinguïns of gletsjers, krijgen in dit boek ook belangrijke onderzoekers een gezicht. Deze beelden blijven hangen in je geheugen, beter dan welke namen in studieboeken ook.

Handboek voor de jeugd
Dit ‘handboek’ over het klimaat is een niet weg te denken aanwinst voor onze huidige beeldvormende maatschappij, waarin we wat moeten met klimaatverandering. Dit thema raakt ons allemaal en misschien wel het meest de jeugd. ‘Alleen als je het snapt, kan je er iets aan doen’, was de uitspraak op de feestelijke presentatie van het boek.

Marc ter Horst en Wendy Panders tijdens de feestelijk boekpresentatie op GeoFort

‘We moeten wat met klimaatverandering..’

                  ‘Alleen als je het snapt, kan je er iets aan doen’.

                               “Een boek dat er moest zijn en dat is er nu.”

Over het boek..

Palmen op de Noordpool (Marc ter Horst)

Wendy Panders Illustraties

Eindelijk, een echt kinderklimaatboek (Trouw –  3 sept.)

Palmen op de Noordpool – the movie

Gottmer Kinderboeken – Palmen op de Noordpool

Natuurlijk verandert het klimaat  – passage uit Hé Aardbewoner (ander boek van Marc ter Horst)

Museum GeoFort

Buitenlandse kinderboeken over klimaat

Weather and Climate –  Usborn

Weather Climate Change – Usborn

Unsere Erde  – Ravensburger

Palmen onderzoek 2009

Onderzoek Palmbomen Noordelijke IJszee – (Volkskrant 2009)

Palmen op de Noordpool (KNAW – radiofragment)

 

© 2018 GeoSpatie

Wat is het warm

De klimaatjes hebben het warm. Jij ook? Lees mee met deze gezellige dierenvriendjes wat je kan doen als het zo warm is. Misschien heb je er wat aan, want reken maar dat we meer van deze warme dagen krijgen als het klimaat verandert.

‘Zeg, Vos’, gaat Kikker verder, ‘hoe zou het eigenlijk komen dat het al dagenlang zo warm is?’ 

Dat weet ik niet,’ antwoordt Vos. 

Met deze hitte kan ik écht niet nadenken.’

Vos en Kikker hebben het zo warm in de stad, dat ze op zoek gaan naar een koel plekje. Dit blijkt nog niet zo makkelijk..

De Klimaatjes

Met de kinderboekenserie de klimaatjes maken Andy Engel en Judith Koppens milieuthema’s begrijpelijk voor de allerkleinsten. Klimaatonderwerpen als hitte-eiland-effect en wateroverlast komen aan bod.  Drie boeken zijn er reeds verschenen: Natte Voeten, Wat is het warm en Warme truien.

De Klimaatjes website

De boeken – inclusief lesondersteuning en kleurplaten

De Klimaatjes (facebook)

Clavis Uitgeverij

Potvissen, klimaat en plastic soep (Superjuffie en meer..)

 

© 2018 GeoSpatie

Het hebzuchtgas

Harvey of Hovarde..  een sprookje naar de werkelijkheid?

We zijn het misschien alweer een beetje vergeten, maar de heftigheid van de orkaan Harvey loog er niet om. Zodra de actualiteit voor onze ogen verdwijnt, is het niet meer urgent. Of toch wel..

Wij zijn de natuur, we zijn onderdeel van het het klimaat en met de gevolgen van de veranderingen moeten we allemaal vroeg of laat omgaan. We bevinden ons namelijk allen in de natuur. Ook als we in een stad wonen kan de natuur ons treffen.

Jan Terlouw poogt met zijn sprookje Het hebzuchtgas ons aan het denken te zetten. En met name de jeugd in opstand te laten komen. De jeugd heeft de toekomst in handen, volgens hem.

De hoofdpersoon in zijn boek, Julia, moet rennen voor haar leven. Heel de stad Hovarde, waar de jonge Julia studeert, stroomt onder water door een orkaan in de categorie drie en later vijf:

“Enkele uren later stond het water ongeveer drie meter hoog in de stad. Nu steeg het niet meer noemenswaardig. De geluiden waren niet meer de geluiden die je anders hoorde in Hovarde. Geen motorgeronk van auto’s. Geen gezoem van apparaten. Geroep, dat wel. Geroep van steeds schorrer wordende stemmen. In de verte zag Julia een roeiboot, die langzaam door de volgelopen straten gleed…”

Het hebzuchtgas, p.14.

Met de orkaan als introductie neemt Terlouw ons mee in de wereld van Julia. Een jonge studente die echt iets wil bereiken en met ambitie en volharding stage gaat lopen bij het bedrijf Solide.  De huidige energieopwekking, het opwarmende klimaat en de rijzende afvalproductie baren haar zorgen. Met veel moed en doorzettingsvermogen en een aantal nieuwe vrienden, brengt ze uiteindelijk veranderingen teweeg.

Hebzuchtgas

Het hebzuchtgas is een vervelend goedje dat in stenen zit en dat we allemaal inademen. Echter hoe hoger je zit hoe minder zuurstof en hoe meer hebzucht je dus binnen krijgt. Directeuren in wolkenkrabbers zijn dus een logische prooi in het sprookje. Deze bazen of directeuren willen alsmaar meer geld en aanzien ten koste van het klimaat en het milieu. Julia en haar vrienden verzinnen een list om ze van hun hebzucht af te laten komen.

Het hebzuchtgas Jan Terlouw (boekrecensie)

Vroege Vogels BNN Vara (radiofragment)

‘Touwtje uit de brievenbus’ De Wereld Draait Door (videofragment)

‘Mijn droom is dat de jeugd in opstand komt’ Trouw artikel (11 maart 2018)

@JanTerlouw (Twitter)

Over orkanen en klimaatverandering

Orkanen zijn een heftig natuurfenomeen en spreken goed tot de verbeelding. Zo ook in het sprookje van Terlouw. De koppeling met klimaatverandering is echter een ingewikkelde kwestie. Wetenschappers geven aan dat er veel nuances zijn en dat een eenduidig beeld daarom lastig is te geven. Hieronder toch een kleine greep uit de beschikbare orkanen informatie:

Extreme regen orkaan Harvey (KNMI)

Hoe zit het nu met orkanen? (Verheggen blog)

Komen er meer orkanen? (HIER Staat van het Klimaat 2016)

Harvey, Irma, Jose.. (Duurzaamnieuws)

 

© 2018 GeoSpatie

Natuurlijk verandert het klimaat

Natuurlijk verandert het klimaat….wil jij weten waarom? Lees dan Hé Aardbewoner van Marc ter Horst. Ga met dit boek op ontdekkingsreis en lees over knallende bergen en de scheve aarde. Leer over onze huidige klimaten, de dampkring en waarom CO2 ok is.

Duik in de wereld die aarde heet

Op een mooie en heldere wijze legt schrijver Marc ter Horst uit hoe onze aarde werkt en hoe deze in elkaar steekt. Duik in de wereld die aarde heet, luidt dan ook de ondertitel van het boek. De rake afbeeldingen van Wendy Panders maken de verbeelding van onze planeet compleet.

Voor elke aardbewoner

Het boek is bedoeld voor kinderen vanaf tien jaar, maar geïnteresseerde jongere aardbewoners kunnen hier waarschijnlijk ook al mee uit de voeten. Eigenlijk voor iedereen, jong en oud, die vragen stelt als: ‘wat doen die inktvissen hoog in de Bergen?’ of ‘waarom maakt iedereen zich zo druk over klimaatverandering?’

He Aardbewoner – Marc ter Horst (Rake Taal)

Natuurlijk verandert het klimaat (bladzijdes uit het boek)

Passages uit het boek (Marc ter Horst website)

Duitse recensies WOW – die Erde!

Palmen op de Noordpool – boek verwacht (mei 2018)

 

© 2018 GeoSpatie

Larski slaat alarm

Larski slaat alarm is het avontuurlijke verhaal van Edwin en Adinde op een winters Schiermonnikoog. Ondanks het koude weer warmt de aarde toch op.

Met dit kinderboek heeft Frank Westerman, samen met zijn dochter Vera, zijn klimaatkennis in een mooi jasje gegoten om de jonge lezer onder andere het verschil tussen weer en klimaat duidelijk te maken. Het boek is vertaald in het Deens en tevens als toneelvoorstelling op de planken gebracht op Schiermonnikoog.

Irene, een van de hoofdpersonen, is bij haar opa in de vuurtoren (een mooier weerstation kan je toch niet hebben):

Op de eerste avond na het eten hadden ze samen de vuurtorenlampen aangezet. Ze zaten in de uitkijkpost op veertig meter hoogte. Op die plek had haar opa uitgelegd hoe het precies zit met de opwarming van de aarde: daar merkte je zelf bijna niets van. ‘Zelfs als het snot in je neus bevroor, ging die opwarming gewoon door,’ zei hij. ‘Dat rijmt,’ had Irene geroepen.

‘De meeste mensen begrijpen hier niets van,’ zei hij zodra hij zijn neus gesnoten had. ‘Dat komt omdat ze denken dat het weer hetzelfde is als het klimaat. Als het een dag of een week koud weer is, denken ze dat we ook meteen een kouder klimaat krijgen.’ ‘Nogal oenemeloenig dus,’ zei Irene.

De vuurtorenwachter keek haar aan met ogen die hij tot spleetjes kneep. … En daarom waren die cijfers van het weerstation zo belangrijk. Als je ze netjes op een rij zette, dan kon je uitrekenen dat het gemiddeld toch steeds een beetje warmer werd.

p.61 & 62

Irene heeft veel geleerd van haar opa:

‘Het gaat om de temperatuur, de windkracht, de windrichting, de neerslag en de luchtdruk van bijna dertig jaar,’ had Irene uitgelegd. ‘Al die cijfers bij elkaar laten zien dat het klimaat verandert. Het wordt steeds warmer op aarde.’ Warmer? Het klonk ongelofelijk. Nu met die snijdende poolwind? ‘Gemiddeld,’ zei Irene. Ze sprak het woord ‘gemiddeld’ uit als een toverformule.

p.118

Na alle spannende avonturen, nog een paar wijze woorden van Irene:

De camera van het Jeugdjournaal draait een kwartslag en Irene verschijnt in beeld. … Dan begint ze te vertellen over het weer en het klimaat, en het verschil daartussen. ‘Het is al dagen ijskoud weer, en dat is erg,’ zegt ze luid. ‘Maar het klimaat is van slag, en dat is veel erger. Die koude lucht van de noordpool waait vanzelf weer over. Maar de verandering van het klimaat niet.’ …

‘Mensen maken het alleen maar erger met hun dampende auto’s en stomende fabrieken.’ Staande op de meerpaal houdt ze haar dagboek omhoog met daarin de cijfers van het weerstation van haar opa.

p.119 & 120

Eigen || Wijs:

Met mijn zoontje van zes was het een plezier om Larski te lezen. De extreme kou, het verdwenen dagboek en de overtocht naar het vaste land waren genoeg ingrediënten voor een spannend verhaal. Poolhondje Larski speelt uiteraard een belangrijke rol en fungeert goed als emotionele trekker. En hoe kan ik mijn zoon beter uitleggen wat mijn werk inhoud, dan een boek als dit met hem lezen?

Het serieuze en complexe onderwerp, het veranderende klimaat, is mooi erin verweven. Begrijpelijke woorden met af en toe een mix van nieuwe, zoals windkracht of luchtdruk, maken het samen lezen interessant en leerzaam. Een beetje uitleg tussendoor en nieuwe verbanden worden gelegd: ‘Mama, waarom heet Irene Windhuis?’ Kortom, eindeloze stof om over te praten.

Het boek is bedoeld voor 8+, maar zelfs de jongere lezers kunnen dus geboeid raken.

Larski slaat alarm (Westerman website)

Mr. Finney kinderboek – Laurentien van Oranje (blogbericht d.d. 24 mei)

Alle klimaten in één dag

Beleef de aarde met zijn klimaten in het museum Klimahaus Bremerhaven 8 Ost. Ervaar de koude polen en warme tropen aan den lijve met lengtegraad 8 Ost als je leidraad.

Maak in enkele uren een wereldreis met veel informatie over klimaten, weer en klimaatverandering. En ontdek wat we kunnen ondernemen voor een duurzame toekomst. Wil je alle tentoonstellingsruimten intensief doorlopen, dan is een dag eigenlijk te kort.

Klimahaus Bremerhaven

Filmpje Klimahaus (Youtube)

Bekijk ook: Museon ontdek de aarde

« Oudere berichten

© 2024 Klimaat || Wijs

Thema gemaakt door Anders NorenBoven ↑